Omówienia utworów

Wisła, kantata na głos recytujący, chór mieszany i zespół instrumentalny, 1948-49, 1979.

Wisła. Lento misterioso

Kantata WisłaLento misterioso. Zbigniew Zapasiewicz - recytacja, Zespół instrumentalny Narodowej Orkiestry Polskiego Radia, Chór Polskiego Radia w Krakowie, Włodzimierz Sioedlik - chórmistrz, Antoni Wit - dyrygent, 1998

Wisła. Largo grave

Kantata WisłaLargo grave. Zbigniew Zapasiewicz - recytacja, Zespół instrumentalny Narodowej Orkiestry Polskiego Radia, Chór Polskiego Radia w Krakowie, Włodzimierz Siedlik - chórmistrz, Antoni Wit - dyrygent, 1998.

Kantata Wisła

W powstałej na przełomie lat 1948-49 kantacie Wisła podejmuje Palester wielki, patriotyczny temat nie czyniąc jednocześnie żadnych ustępstw na rzecz wdrażanej wówczas w Polsce estetyki socrealizmu. Pomimo że zaprzyjaźniony z Palestrem Tadeusz Ochlewski, ówczesny dyrektor Polskiego Wydawnictwa Muzycznego sugerował kompozytorowi użycie melodii ludowych, Palester zdecydowanie podążał własną drogą. W kantacie Wisła brak jest jakichkolwiek odniesień do folkloru, utwór ten oddala się zdecydowanie od neoklasycznej stylistyki. Palester porusza się po obszarach muzyki atonalnej, tematy często wykorzystują wszystkie 12 dźwięków skali chromatycznej, choć nie można tu mówić o użyciu techniki serialnej. W partii narratora wykorzystuje Palester efekt śpiewu mówionego (Sprechgesang). Nie brak też ciekawych pomysłów kolorystycznych, jak przebiegające przez całą skalę glissanda fortepianów i harf, czy podkreślenie fonetycznych właściwości tekstu odpowiednim opracowaniem muzycznym.

Tekst pochodzi z poematu poetyckiego Stefana Żeromskiego Wisła. Utwór jest złożony z trzech części, połączonych wspólnymi tematami. Pierwsza część opisuje narodziny rzeki i nosi tytuł Poczęcie Wisły a oznaczona jest Lento misterioso - Allegretto leggiero. Druga część, Z nizinnych błot jest utrzymana w tempie Largo grave. Rolę kulminacji spełnia część trzecia, Suchy wiatr utrzymana w tempie Allegretto moderato.

Kompozycja została wykonana po raz pierwszy w Brukseli, 27 czerwca 1950 roku, pod batutą Franza André. Prawykonanie polskie miało miejsce w Bydgoszczy w 1957 roku. W 1979 roku kompozytor swoim zwyczajem stworzył nową wersję kantaty Wisła. Prawykonanie tej wersji Wisły odbyło się w Krakowie 9 kwietnia 1995 roku.