Passacaglia na fortepian, 1973

Passacaglia na fortepian, powstała w 1973 roku, wkrótce po Wariacjach na fortepian – i stanowi ona odmienne podejście do problemu wariacyjności, jaki zajmował Palestra w latach siedemdziesiątych. Utwór rozpoczyna się od pojawieniu się w basie 12 dźwięków tworzących serię, którym towarzyszą dwudźwięki oparte również na materiale serialnym. Jednak bardzo szybko materiał ten podlega zmianom, rytm ulega rozdrobieniu, a sposób kształtowania oparty jest na materiale atonalnym, nie regulowanym jednak na sposób serialny. Przebieg utworu prowadzi poprzez bardzo różnorodne artykulacyjnie i fakturalnie przekształcenia do gwałtownej kulminacji, opartej na trzy razy powtórzonej formule dwunastodźwiękowych akordów. Później narracja ulega uspokojeniu i wyciszeniu, prowadząc do powtórzonego ukazania dwunastodźwiękowej serii znanej z początku utworu (w tej samej postaci, jedynie ze zmianą rejestrów). 

Podobnie jak w pozostałych utworach fortepianowych z tego okresu, Palester nie używa tu kreski taktowej. Jednocześnie obfitość oznaczeń interpretacyjnych, zarówno dotyczących tempa (ciągle zmiennego), jak i artykulacji, wskazuje na tendencję do bardzo dokładnego określenia interpretacji dzieła w każdym szczególe. Wszelkie zmiany tempa posiadają dokładne oznaczenia metronomiczne (w przeciwieństwie do innych utworów z tego okresu brak tu fragmentów o swobodzie rytmicznej, regulowanych jedynie oznaczeniem czasu trwania w sekundach). 

Nic nie wiemy o pierwszych wykonaniach utworu. W grudniu 2017 roku wykonał ją Jakub Tchorzewski podczas koncertu towarzyszącego sesji naukowej „Słuch absolutny Romana Palestra” w Uniwersytecie Muzycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie.