Simone Weil (1909-1943)

Oczywiście, niezmiernie trudno zakwalifikować Simone Weil. Kim była ta dziewczyna? Przecież nie filozofem, a nawet nie eseistką. Pierwsze określenie jest zbyt sztywne, a drugie? Drugie – to za mało dla niej. Myślę, że była pisarzem-moralistą najczystszego chowu, pisarzem na linii Montaigne'a i Pascala. Dlatego też wziąłem do ręki jej ostatnio wydany tom z niejaką ostrożnością. Bo nosi on tytuł: Ecrits historiques et politiques – Pisma historyczne i polityczne. W ogóle ostatnie lata nastroiły nas nieco sceptycznie do ineditów Simone Weil. Wydawcy pierwszych jej tomów wmówili nam, że trzydziestoczteroletnia autorka, umierając w roku 1943, nie pozostawiła nic innego poza tym, co zaraz po wojnie opublikowano. Tymczasem w ciągu ostatnich dziesięciu lat ukazało się co najmniej osiem nowych tomów jej pism. Nie przypuszczając ani przez chwilę, aby tu chodziło o jakieś apokryfy – można jednak powątpiewać, czy Simone Weil pragnęła, aby publikowano jej bruliony i różne szkice niewykończone. To samo dotyczy i nowego tomu. W dodatku ten tytuł: Pisma historyczne i filozoficzne ... Straciliśmy przecież nie bez powodu wszelkie zaufanie do historii jako "wielkiej nauczycielki". Tymczasem rozczarowanie jest bardzo miłe. Simon Weil umie z każdego faktu, z każdego zdarzenia wydobyć niejako "jego podszewkę", powiązać je głęboko ukrytymi przyczynami i usytuować na ogólnym tle historycznym. Wzorowym przykładem tej metody może być jej esej o "początkach hitleryzmu". Roztacza w nim horyzonty olbrzymie, a stronice, na których – incydentalnie – opisuje rzymskie metody podboju i zniszczenia cywilizacji przed-rzymskich, są prawdziwie rewelacyjne. Na równie wysokim poziomie są jej refleksje na temat dziejów naszej kultury.

1960