Béla Bartók (1881-1945)

 

Béla Bartók, którego cały wolny świat uważa dziś zgodnie za jednego z największych kompozytorów XX w., znalazł się na początku wojny w ciężkiej i tragicznej sytuacji. Ten człowiek, który ponad wszystko ukochał swoją węgierską ojczyznę, postanowił w listopadzie 1939 r. opuścić kraj i Europę pomimo tego, że rząd węgierski gotów był uczynić wszystko, aby go zatrzymać na Węgrzech. Ale Bartók był tak wrogo nastawiony do nadciągającej burzy totalitarnej, tak gorąco bronił wszędzie i zawsze niezależności artysty i postawy humanistycznej, że w końcu wyjazd stał się koniecznością. W Nowym Yorku, dokąd się przeniósł, Bartók był znany i ceniony przez sfery muzyczne, ale całkowicie nieznany szerszej publiczności. Stąd też ostatnie lata jego życia, właśnie lata nowojorskie, były raczej ciężkie pod względem materialnym. Zmarł w jesieni 1945 r. w biedzie, a Amerykański Związek Autorski pokrył koszta jego pogrzebu. Ale w ciągu tych ostatnich lat Bartók pracował niezmordowanie i wtedy właśnie napisał swe najlepsze utwory. Na drugi nieomal dzień po śmierci przyszła nagle sława, sukces, powodzenie. W ciągu kilku lat utwory Bartóka obiegły cały świat i stały się niesłychanie popularne. Wśród kompozytorów współczesnych Bartók jest bodaj tym, którego muzyka najłatwiej i najbezpośredniej trafia do słuchacza. Stoi ona bowiem poza wszelką problematyką modernizmu, co dowodzi, że język, jakiego kompozytor używa, staje się nieważny, jeśli artysta ma rzeczywiście coś istotnego do powiedzenia.

1952