Gustave Flaubert (1821–1880)

Jego twórczość i idealny, doskonale przemyślany i wygładzony kształt zewnętrzny jego wielkich powieści przesłania nam całkowicie samego autora. Pogoń za obiektywizmem, tendencja do całkowitego oddzielenia swego życia od twórczości wytworzyła nam obraz Flaubert'a cyzelującego na chłodno w ciągu długich lat każdą powieść po kolei. A tymczasem jego korespondencja ukazuje nam tego pozornie zimnego Normandczyka raczej jako pasjonata, człowieka o gorącym i współczującym sercu, artystę opętanego koniecznością "wyrzucenia z siebie" pewnej olbrzymiej ilości własnego życia wewnętrznego, którą zamknie w swoim dziele literackim. W jednym z listów znajdujemy znaczące wołanie: Pani Bovary to ja sam! W tej korespondencji, pełnej tragicznego, pesymistycznego spojrzenia na życie przychodzi do głosu jego wewnętrzna pasja. Wielki realista nie był ani człowiekiem wesołym, ani skłonnym do kompromisów.

1954